(7th March 1912 – 12th March 1985)
By Lala Khobung
Dr. Lalkhawlien Pulamte article le inzoma Hmar Khawbung Dohnuna chanchin ka ziek khah lo tiem ta ngei in ta. Ka hril ta ang khan H.K. Dohnuna khah Hnam a chieng tak a nih. Hmar tronga hla phuok dinga Rev. Thangngur thurawn petu, Hmar tronga Inchuk tran bu (Bu hmasa) le Hmar tronga hlabu siem hmasa tak a nih a. A naupa kum 1920 bawr vela Doctor puitling Dr. H.K. Thanglura khah a nuhmei dingin Parbung khuo mi lekha thiemna nei khom nilo Hmar nunghak Darsunkim (Deknu) an nei tir a. Chu ang bokin a naupa mi ropui H.K. Bawichhuaka khoma Hmar-Traite nunghak, Hmar trong hmang ngei, lekha ziek le tiem thei trawk Vanlalmuon (Muoni) nuhmei in a nei. A nau laia lekha thiem thei tak Sapthlengliana khah Doctor an chuk laiin a thi hlau ela, inro a um tak zet el. A nuhmei Roziki khah nu rorum tak a nih. H.H. Coleman in Saptlangval a phierna leia 1929 a NEIG Mission sunga buoina namen lo a hung suok leia kohran a koi dar khan HKD chuh Saptlangval tieng a thrang a, anni tieng a thrang thoktu khah an thrahnem ve si a, sapram tienga sum hung hlak chuh an hmang ve thei ta si naw leiin HKD poisa in an in enkol a. Chu bakah sorkar tienga inthokin sukbuoi an ni zing bok leiin HKD chuh a bei a dong thei hle el a. A nuhmei Roziki chun “Ieng leia beidong el am i nih a? I umna ding chuh nikhat thil thu a khom tlangval haiin bawl zo el thei an ta, kei le naupang hai chuh hnuoi le van kar a umin kan in chung chuh van ni’ng a ta, kan khum chuh hnuoi ni’ng a tih” tiin a thlamuon.
Tuesday, October 13, 2015
IENGTINAM I NGAI VE? - I
By Lala Khobung
Bible tieng inchuk (theologian) ka ninaw lei le ka mawl lei khom ni ta ve’ng a tih, ngaidan ka nei ve tlat. Mi threnkhat chu Biekin/puipun ni ah subject nei a trongtrai dingin an hei koa, Pathien kuomah an hei trongtrai chang hin an ko nasan le subject ngaituo ta der loin fienriel trongtraina a hril awma ka ngai hih an insam kawi duot hlak. Pathien hih an ngai mawl taluo amanih trongtrai sawt an nuom hrim hrim lei ti lo suongtuo a ol khop el. Pathien kuoma chun hni, lawmthu hril le thupha chawi ding ni awm tak. Pathien chuh mi mawltak ni dinga ngai ang hrim le a private tutor ni ang zie zangin a hriet tasa (Pathien chuh iengkim a iengkim, iengkim thawthei le hrie a ni si a) an inzawt kuol zul el hlak. Mi threnkhat lem hi chuh thil hni, thupha chawi le ngaidam inhni ni si hin Pathien hih a rau a rau le vau pumin naset biek in an biek ni takin ka hriet.
Bible tieng inchuk (theologian) ka ninaw lei le ka mawl lei khom ni ta ve’ng a tih, ngaidan ka nei ve tlat. Mi threnkhat chu Biekin/puipun ni ah subject nei a trongtrai dingin an hei koa, Pathien kuomah an hei trongtrai chang hin an ko nasan le subject ngaituo ta der loin fienriel trongtraina a hril awma ka ngai hih an insam kawi duot hlak. Pathien hih an ngai mawl taluo amanih trongtrai sawt an nuom hrim hrim lei ti lo suongtuo a ol khop el. Pathien kuoma chun hni, lawmthu hril le thupha chawi ding ni awm tak. Pathien chuh mi mawltak ni dinga ngai ang hrim le a private tutor ni ang zie zangin a hriet tasa (Pathien chuh iengkim a iengkim, iengkim thawthei le hrie a ni si a) an inzawt kuol zul el hlak. Mi threnkhat lem hi chuh thil hni, thupha chawi le ngaidam inhni ni si hin Pathien hih a rau a rau le vau pumin naset biek in an biek ni takin ka hriet.
IENGTINAM I NGAI VE? - II
By Lala Khobung
Mi tam tak chuh ei hang titi puia, trong dang hmang leh an titi na le an thu hril hai an hei hril sawng changin an inbiekna trong kher khera hei hril sawng an tum tlat hlak hih a buoithlakin ngai sawl a um thei kher el. A thren lem chuh thiemnaw le pai tron tron hin an lo inbiekpui hai thuhril khah thei le theiloin hril tral an tum tlat hlak. A changa hei zep zau le trong hmangruo danglam deu hai hi chuh an trong anga hei hril sawng trul hi chuh a um. Abikin Lusei trong hmang hai thuhril le an inbiekna thu an hril/ziek sawng hin an uor bik hlak. English, Hindi, Manipuri, etc trong a mi thuhril le an inbiekna an hril sawng chang hlakin an thaw ngai si noh.
Mi tam tak chuh ei hang titi puia, trong dang hmang leh an titi na le an thu hril hai an hei hril sawng changin an inbiekna trong kher khera hei hril sawng an tum tlat hlak hih a buoithlakin ngai sawl a um thei kher el. A thren lem chuh thiemnaw le pai tron tron hin an lo inbiekpui hai thuhril khah thei le theiloin hril tral an tum tlat hlak. A changa hei zep zau le trong hmangruo danglam deu hai hi chuh an trong anga hei hril sawng trul hi chuh a um. Abikin Lusei trong hmang hai thuhril le an inbiekna thu an hril/ziek sawng hin an uor bik hlak. English, Hindi, Manipuri, etc trong a mi thuhril le an inbiekna an hril sawng chang hlakin an thaw ngai si noh.
TRONGBAU THRA IN SIEL AMAN
By Lala Khobung
Mi threnkhat chu hei inhmu changin ieng le inzom mang lo hin, “I va thau de” ti trongkam hih ka dong zeu zeu. Fiemthu’n, “Ka thau hranpa noh ie, ka lutna kawr a china, ka normar lei a nih” ka ti naw leh na deu trol hin, “ka thau le thau naw chuh i mi hril hranpa ngailoin nang nekin ka hriet daih!” dam ka ti hlak.
Mi threnkhat chu hei inhmu changin ieng le inzom mang lo hin, “I va thau de” ti trongkam hih ka dong zeu zeu. Fiemthu’n, “Ka thau hranpa noh ie, ka lutna kawr a china, ka normar lei a nih” ka ti naw leh na deu trol hin, “ka thau le thau naw chuh i mi hril hranpa ngailoin nang nekin ka hriet daih!” dam ka ti hlak.
Monday, October 12, 2015
PA TE ZAH
By Lala Khobung
Aizawl Post 8.7.2015 issue a thianpa P.C. Lawmkunga, kei chuan a lehkhabu ziah “I dam maw-Mama Pa” kha tha ka tih em avangin, “Mama Pa” ti a ka koh thin article “Manipur lan a tang in” tih ka lo chhiar ve atanga he article hi rawn ziak ve ka ni. Ka thil rawn sawi te hi a thil thleng tak tak (real incident and personal experience) an ni a, mi thenkhat te hming erawh ka ziak lo.
Aizawl Post 8.7.2015 issue a thianpa P.C. Lawmkunga, kei chuan a lehkhabu ziah “I dam maw-Mama Pa” kha tha ka tih em avangin, “Mama Pa” ti a ka koh thin article “Manipur lan a tang in” tih ka lo chhiar ve atanga he article hi rawn ziak ve ka ni. Ka thil rawn sawi te hi a thil thleng tak tak (real incident and personal experience) an ni a, mi thenkhat te hming erawh ka ziak lo.
MI HAUSA NI I NUOM AM?
By Lala Khobung
Hausak i nuom chun hi a hnuoia ka ziek hai hih hei thaw sin roh.
1. Mi hausa kuomah fe la, a sin a trul trul thaw dingin hieng ang hin van zor (offer) roh. I hlaw ding chu – a nikhat ni in Re. 1, a ni 2 ni in Rs. 2, a ni 3 ni in Rs. 4, a ni 4 ni in Rs.8/-, a ni 5 ni in Rs. 16. Hieng ang pei hin nitin a hma a mi let pei hlaw dingin. Ama chun mak tiin invet a lo ti vieu el thei che. A lo remti vai chun “HLEN” ti la, inremna (agreement) siem pui nghal la, hrepuitu (witness) pahni neka tlawmlo khoma an hming sign ve ngei raw hai seh. I sin chuh an rang thei ang takin tran nghal roh. I nitin hlaw khah hei bel khawm la, thlakhat sunga i hlaw ringot khom khah cheng tlukledingawn tel hung ning a tih. Kumkhat sunga ding agreement in lo siem lem chun multi-multi-multi millionaire ni dai i tih.
Hausak i nuom chun hi a hnuoia ka ziek hai hih hei thaw sin roh.
1. Mi hausa kuomah fe la, a sin a trul trul thaw dingin hieng ang hin van zor (offer) roh. I hlaw ding chu – a nikhat ni in Re. 1, a ni 2 ni in Rs. 2, a ni 3 ni in Rs. 4, a ni 4 ni in Rs.8/-, a ni 5 ni in Rs. 16. Hieng ang pei hin nitin a hma a mi let pei hlaw dingin. Ama chun mak tiin invet a lo ti vieu el thei che. A lo remti vai chun “HLEN” ti la, inremna (agreement) siem pui nghal la, hrepuitu (witness) pahni neka tlawmlo khoma an hming sign ve ngei raw hai seh. I sin chuh an rang thei ang takin tran nghal roh. I nitin hlaw khah hei bel khawm la, thlakhat sunga i hlaw ringot khom khah cheng tlukledingawn tel hung ning a tih. Kumkhat sunga ding agreement in lo siem lem chun multi-multi-multi millionaire ni dai i tih.
THUNAWI
By Lala Khobung
Ei pi-le-pu hai khah an damnaw changin Thiempu an pana a lo thawi hlak a, a dam muol muol khom an um hlak. Iemani chen hnunga khan Compounder ei hang nei a, an ni khah Pathien tluk deuthaw a ngaiin natna tinreng-ah ei rawn hlak. Kanu mi hril danin a nunghak lai Khawlien khuo-ah Compounder Pu Savawma (A poi taluo siel le salam ti hla phuoktu Monggan Pu) a hang inzin trumin natna nei tinrengin an pan a. Ama khan statoscope (inngaina) khan a ngai pei a, natna neinaw hai khom khan inngaitir an tum tawla. Ama chun, “Hun tawk ta raw seh, ka nakuo ana zo tah” a ti hiel. Statoscope hei ti tak zara chun Compounder Pu Darchunghnung Mao-Marama a um laiin Papui pakhat a khupah Savom in a se an hung zawna. Ama chun damdawi hai nalin thra takin a tuom zoin an intieng an zawn a. Zanril lai chun ama pa khan “Daktor khan inngaina in a mi ngai noh” tiin a lung a awi thei tlat naw leiin ruosur hnuoiah Pu Dara umna tieng chun an la hang zawna, ama chun a khup chuh statoscope in alo ngai a, chu zo a chun ngai thra takin an in tieng an zawn kir nawk.
Ei pi-le-pu hai khah an damnaw changin Thiempu an pana a lo thawi hlak a, a dam muol muol khom an um hlak. Iemani chen hnunga khan Compounder ei hang nei a, an ni khah Pathien tluk deuthaw a ngaiin natna tinreng-ah ei rawn hlak. Kanu mi hril danin a nunghak lai Khawlien khuo-ah Compounder Pu Savawma (A poi taluo siel le salam ti hla phuoktu Monggan Pu) a hang inzin trumin natna nei tinrengin an pan a. Ama khan statoscope (inngaina) khan a ngai pei a, natna neinaw hai khom khan inngaitir an tum tawla. Ama chun, “Hun tawk ta raw seh, ka nakuo ana zo tah” a ti hiel. Statoscope hei ti tak zara chun Compounder Pu Darchunghnung Mao-Marama a um laiin Papui pakhat a khupah Savom in a se an hung zawna. Ama chun damdawi hai nalin thra takin a tuom zoin an intieng an zawn a. Zanril lai chun ama pa khan “Daktor khan inngaina in a mi ngai noh” tiin a lung a awi thei tlat naw leiin ruosur hnuoiah Pu Dara umna tieng chun an la hang zawna, ama chun a khup chuh statoscope in alo ngai a, chu zo a chun ngai thra takin an in tieng an zawn kir nawk.
Saturday, August 8, 2015
ENGLISH NGE HAUSA MIZO TAWNG?
By Lala Khobung
English hi hausa kan ti fo a, Mizo tawng pawh hi duai lo tak a ni. English chuan tui hmanga thil tih fai na sawi nan WASH hi an hmang rim viau. Keini erawh chuan, lu kan su, hmai kan phih, ke kan sil, thleng kan tleuh, bel kan nawt. Tui lianin a lak leh len te sawi nan thleng wash hi an hmang.
English hi hausa kan ti fo a, Mizo tawng pawh hi duai lo tak a ni. English chuan tui hmanga thil tih fai na sawi nan WASH hi an hmang rim viau. Keini erawh chuan, lu kan su, hmai kan phih, ke kan sil, thleng kan tleuh, bel kan nawt. Tui lianin a lak leh len te sawi nan thleng wash hi an hmang.
Thursday, July 9, 2015
THAIBAWI HAI KUOMA THUCHA
By Lala Khobung
1. Nau puonpuok sukfuol deu hin ei nau puokin inhawi an ti in an tlei nuom a, ei dar zawnlai hih a phek ei suklien deua dar a kham intakin a zie a um.
2. Puonbil le nau-ek sawp hih midang hai lo hmu a khawm puon dang sawp leh an danglam chuong nawh. Amiruokchu, a hei em phar lai vel tak hih tlawm thlak deua i ngai chun i sawp hma khan i nuhmei chuh a emtu dingin ngen hmasa phawt hlak rawh. Alo remti naw pal ani chun ‘nisa a em chuh a rawng a da nuom’ ti la, in sungah em el hlak rawh.
3. I nuhmei in a vuok chang che to tawkin a ru hlatna tieng tieng daw el hlak la, tlan se ngai der naw la, tuor fan fan lem hlak rawh. Tuorsel tak le taima taka i tuor phawt chun vaw sawt pei bik naw ni che. Chun, thenum khawveng hai hriet khawpin i tuor khah a sa ting el ding a nih. Khek ngai der naw rawh, chuongnaw chun i tuor a sa ting el ding a nih.
4. I nuhmei a zing tho hmaa thingpui i pek chang ‘bau thuo hma hmaa’ alo ti a, i pek naw leh a lung a sen inlau bawk si chun thingpui, bau thuona ding le a dawna ding maihuon ruok a ruolin a khum bulah sie el hlak la, chuongchun a nuom lem lem thaw hmasa el a tih. Hi baka hin hmai hrukna (towel) khah sie theinghil der lo ding.
5. Midang khawma lo nei hai sien ngam bik naw ni hai ti hre zing puma i nuhmei khah i lo nei a nih ti khah hre zing la, insir nuom ngai der naw rawh. Insirin umzie a nei chuong ta nawh. Ti tak em a chuh pasal ila ni zing tho an nawm, thang fan fan lem rawh.
6. Thaibawi ni hih inzak ngai der naw rawh, midang khawm an ni ve tho. An inthup thiem lei chauha inlang ve lo mei mei an nih. Andik tak a chun i phullo nuhmei i nei tina a nih a, ngai tha takin um el rawh.
7. Upa haiin ‘nuhmei kutbe chuh sahriek le meilumin a dam hlak,’ an tih an nawm. I nuhmei in a vuok chang che, a vuokna hai khah tel lumin zut la, mei lumah em hlak rawh. Chun tel in nei naw ani chun vawk hriek khawm a pawi nawh. Chuong nawk peia ala ngaithiemnaw ani chun i sunghai intieng hun iemanichen zam hri phawt el rawh.
8. In zin suok chang i nauhai nekin i nuhmei lawm zawng ding phur pek hlak la, ni hni ni thum vel chuh i chunga a kut thlak ding i pumpel el thei. I vangnei hle lem chun in i tlungni tuka zing tho, nau puok, nau ek le zundap sawp chen khawm i awl el thei.
9. I nuhmei a lung a awinaw changa a hnawtsuok che chun i tarpu hai in tieng zam lem hlak rawh. I pa hai in tienga zam nek chun a khawhnung peiah kut tuor a nep nuom deu hlak. I tarpu hai in tieng i zam ani chun i nuhmei khah hung ngei a ta, chu pha chun i tarpi khah nang a tieng lo thang a ta i nuhmei khah a hung le inruolin i tarpi in ‘det dutah” alo ti el ding a nih. Amiruokchu, hi thil hi chuh a risk an sang vieu.
10. Naute tui insiltir le puon i sawplai i ruolhai an hung leng vai chun ‘kei hi chuh ka uluka, nuhmei hin chuh an thiem tak tak nawh,’ ti then el rawh. I nuhmei khah nuhmei pangngai ani chun ngaimaw taluo chuong naw nih. Alo ngaimaw pal hlauh ani chun leh i changsuol ve tum ni el a ta, i tuor ma ding chuh ni el tanaw ni’m leh. Changsuol tum hi chuh a um hlak reng a nih.
11. I ruolhai umlai i nuhmei in a kamkhat che chun dawnlet ngai der naw rawh. I dawn leta i thiemthu i hril vai chun i ruolhai umnaw phat i tuor a sa ting el ding a nih.
12. Nuhmei hai hal pumpel dan chikhat chu zingkar inhma taka thoa, hmun hai fai taka phit vawnga, an zing thingpui ding inhnik taka siem zoah nau puoka tarpu hai in a leng hih anih.
13. Zanah i leng sawt deu chang, in i tlung charin hei indap vel la, ‘Ehe... in puhai inah ka meitawk ka theinghil ana, ngaituo umnaw nih, anni hi chuh an fela, lo sietha el an tih,’ hei ti la, i nuhmei a lung a lo sen khawma a zie um deu a tih. Chun, i nuhmei a lung ala sen rawp ani chun thildang hril loin, titak deuin, ‘Ei pastor Bible chang hrilfie dan hi chuh ka ngaidan a va hang ni naw de aw!’ hei ti la, i nuhmei chun Pastor leh in inpawl leia inlawi inhnu sawn el a ti che.
14. Mi’n Thaibawi an ti nawna ding chen mi TAIMA anga inlang khah tum hram hram hlak rawh.
15. Andik taka chuh tulai mi tu khawm Thaibawi an um ta nawh. Sungkuo thangruol an ni ta lem.
1. Nau puonpuok sukfuol deu hin ei nau puokin inhawi an ti in an tlei nuom a, ei dar zawnlai hih a phek ei suklien deua dar a kham intakin a zie a um.
2. Puonbil le nau-ek sawp hih midang hai lo hmu a khawm puon dang sawp leh an danglam chuong nawh. Amiruokchu, a hei em phar lai vel tak hih tlawm thlak deua i ngai chun i sawp hma khan i nuhmei chuh a emtu dingin ngen hmasa phawt hlak rawh. Alo remti naw pal ani chun ‘nisa a em chuh a rawng a da nuom’ ti la, in sungah em el hlak rawh.
3. I nuhmei in a vuok chang che to tawkin a ru hlatna tieng tieng daw el hlak la, tlan se ngai der naw la, tuor fan fan lem hlak rawh. Tuorsel tak le taima taka i tuor phawt chun vaw sawt pei bik naw ni che. Chun, thenum khawveng hai hriet khawpin i tuor khah a sa ting el ding a nih. Khek ngai der naw rawh, chuongnaw chun i tuor a sa ting el ding a nih.
4. I nuhmei a zing tho hmaa thingpui i pek chang ‘bau thuo hma hmaa’ alo ti a, i pek naw leh a lung a sen inlau bawk si chun thingpui, bau thuona ding le a dawna ding maihuon ruok a ruolin a khum bulah sie el hlak la, chuongchun a nuom lem lem thaw hmasa el a tih. Hi baka hin hmai hrukna (towel) khah sie theinghil der lo ding.
5. Midang khawma lo nei hai sien ngam bik naw ni hai ti hre zing puma i nuhmei khah i lo nei a nih ti khah hre zing la, insir nuom ngai der naw rawh. Insirin umzie a nei chuong ta nawh. Ti tak em a chuh pasal ila ni zing tho an nawm, thang fan fan lem rawh.
6. Thaibawi ni hih inzak ngai der naw rawh, midang khawm an ni ve tho. An inthup thiem lei chauha inlang ve lo mei mei an nih. Andik tak a chun i phullo nuhmei i nei tina a nih a, ngai tha takin um el rawh.
7. Upa haiin ‘nuhmei kutbe chuh sahriek le meilumin a dam hlak,’ an tih an nawm. I nuhmei in a vuok chang che, a vuokna hai khah tel lumin zut la, mei lumah em hlak rawh. Chun tel in nei naw ani chun vawk hriek khawm a pawi nawh. Chuong nawk peia ala ngaithiemnaw ani chun i sunghai intieng hun iemanichen zam hri phawt el rawh.
8. In zin suok chang i nauhai nekin i nuhmei lawm zawng ding phur pek hlak la, ni hni ni thum vel chuh i chunga a kut thlak ding i pumpel el thei. I vangnei hle lem chun in i tlungni tuka zing tho, nau puok, nau ek le zundap sawp chen khawm i awl el thei.
9. I nuhmei a lung a awinaw changa a hnawtsuok che chun i tarpu hai in tieng zam lem hlak rawh. I pa hai in tienga zam nek chun a khawhnung peiah kut tuor a nep nuom deu hlak. I tarpu hai in tieng i zam ani chun i nuhmei khah hung ngei a ta, chu pha chun i tarpi khah nang a tieng lo thang a ta i nuhmei khah a hung le inruolin i tarpi in ‘det dutah” alo ti el ding a nih. Amiruokchu, hi thil hi chuh a risk an sang vieu.
10. Naute tui insiltir le puon i sawplai i ruolhai an hung leng vai chun ‘kei hi chuh ka uluka, nuhmei hin chuh an thiem tak tak nawh,’ ti then el rawh. I nuhmei khah nuhmei pangngai ani chun ngaimaw taluo chuong naw nih. Alo ngaimaw pal hlauh ani chun leh i changsuol ve tum ni el a ta, i tuor ma ding chuh ni el tanaw ni’m leh. Changsuol tum hi chuh a um hlak reng a nih.
11. I ruolhai umlai i nuhmei in a kamkhat che chun dawnlet ngai der naw rawh. I dawn leta i thiemthu i hril vai chun i ruolhai umnaw phat i tuor a sa ting el ding a nih.
12. Nuhmei hai hal pumpel dan chikhat chu zingkar inhma taka thoa, hmun hai fai taka phit vawnga, an zing thingpui ding inhnik taka siem zoah nau puoka tarpu hai in a leng hih anih.
13. Zanah i leng sawt deu chang, in i tlung charin hei indap vel la, ‘Ehe... in puhai inah ka meitawk ka theinghil ana, ngaituo umnaw nih, anni hi chuh an fela, lo sietha el an tih,’ hei ti la, i nuhmei a lung a lo sen khawma a zie um deu a tih. Chun, i nuhmei a lung ala sen rawp ani chun thildang hril loin, titak deuin, ‘Ei pastor Bible chang hrilfie dan hi chuh ka ngaidan a va hang ni naw de aw!’ hei ti la, i nuhmei chun Pastor leh in inpawl leia inlawi inhnu sawn el a ti che.
14. Mi’n Thaibawi an ti nawna ding chen mi TAIMA anga inlang khah tum hram hram hlak rawh.
15. Andik taka chuh tulai mi tu khawm Thaibawi an um ta nawh. Sungkuo thangruol an ni ta lem.
Subscribe to:
Comments (Atom)